Ένας πανηγυρικός των εικόνων

(ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ)

(η ανάγκη της αναστηλώσεως των εικόνων)

Άρθρον του

ΝΙΚΟΛΆΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΎΛΗ

-φιλολόγου-

  «Quam multas imagines

fortissimorum virorum

nobis reliquerunt

scriptores,

non solum ad intuendum,

verum etiam ad imitandum»

(Κικέρων)

Ο Κικέρωνας τω 62 π.Χ υπερασπιζόμενος τον Αρχία τον ποιητή δημοσίως αναφωνεί με θαυμασμό, «πόσες πολλές εικόνες γενναιοτάτων ανδρών μας κληροδότησαν οι συγγραφείς, όχι μόνον δια να τις κοιτάζουμε αλλά και δια να τις μιμούμεθα»! Ιδού το νόημα της υπάρξεως των εικόνων εν συνόψει. Ο λόγος υπάρξεώς των, ο τελικός σκοπός τόσων και τόσων συγγραφέων δεν φαίνεται κανένας άλλος απ’ την αιώνια διδαχή των επομένων γενεών. Τόσες γενεές ανθρώπων μπήκαν σε τέτοιον αγώνα, ώστε να δημιουργήσουν και διατηρήσουν εικόνες γενναίων ως προς τον νού και την ψυχή ανθρώπων, για να μπορούμε εμείς που ήρθαμε μετά, όχι μόνον απλώς να τις κοιτάμε και να τις θαυμάζουμε ή να τις λατρεύουμε επιφανειακώς, αλλά και να προσπαθούμε με δέος να τις μιμούμαστε.

Ο Κικέρωνας συνεχίζει να λαλή μεσ’ την καρδιά μας: «Quas ego, cupidus bene gerendi et administrandi vitam, semper mihi proponebam». «Αυτάς εγώ», λέει «επιθυμώντας την καλήν διοίκησιν και διαχείρισιν της ζωής, πάντοτε έβαζα μπροστά μου, ως παράδειγμα». Τι κατάφερε; Τα σπουδαιότερα. «Colendo et cogitando hominess excellentes animum et mentem meam conformabat» ήτοι «Με το να λατρεύω και με το να σκέπτομαι τους εξόχους των ανθρώπων, διέπλαθα την ψυχήν και τον νού μου». Και αυτή η διάπλασις ψυχής τε και πνεύματος εις τι συνετέλεσεν; Ο ίδιος ο αγαθός ρήτωρ θα προλάβη να μας ειπή: «Sic enim ducendo esse parvi omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis» δηλαδή «με το να θεωρώ έτσι, ότι είναι μικρής αξίας όλα τα βάσανα του σώματος και όλοι οι κίνδυνοι του θανάτου», «potui obicere me in tot ac tantas dimicationes», «εδυνήθην να ριχθώ εις τόσους πολλούς και τόσο μεγάλου αγώνες».

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας δίδει σαν σε συνέχεια αυτήν την ευεργεσίαν της υπάρξεως των εικόνων των εξόχων ανθρώπων μέσα μας, των αγίων, των γενναίων, των σπουδαίων ενώπιον του θεού, με τα εξής λόγια: «Ό,τι και να μας συμβή», λέγει «είτε μας αρπάσουν την περιουσίαν μας, είτε μας συκοφαντήσουν και μας περιφρονήσουν, είτε μας φυλακίσουν, είτε μας μαστιγώσουν, είτε οτιδήποτε άλλο από τα δεινά μας κτυπήση, γρήγορα θα κατορθώσωμεν να συνέλθωμεν από την δοκιμασίαν και να ενισχυθώμεν. Το παράδειγμα των δικαίων ανδρών, οι οποίοι έπαθον τα ίδια και καρτερικώς υπέμειναν τας δοκιμασίας, θα είναι δια ημάς πηγή δυνάμεως… Τούτο θα συμβή, όχι μόνον διότι θα παρηγορούμεθα, ενθυμούμενοι, ότι κι άλλοι ενωρίτερα από ημάς έπαθον και υπέφεραν τα ίδια, αλλά και διότι θα σπουδάζωμεν και θα μανθάνωμεν τον τρόπον με τον οποίον θα απαλλαγώμεν από τα δεινά. Ακόμη θα μάθωμεν από τα άγια εκείνα παραδείγματα… ούτε εις ραθυμίαν και οκνηρίαν πνευματικήν να πίπτωμεν, ούτε να χάνωμεν το θάρρος μας και να φθάνωμεν εις απελπισίαν και απόγνωσιν»(περι μετανοίας και ευχής, ομιλία 4^η, ii, 357).

Αυτά τα λόγια των δυο ανδρών από σήμερα, ας γίνουν οδηγοί μας. Αι εικόναι των εξόχων και αγίων μορφών του παρελθόντος, ας αποκτήσουν το νόημα υπάρξεως που αληθώς έχουν. Υπάρχουν εκεί δια να λατρεύουμε τα πρόσωπα που απεικονίζουν αλλά και πιο πολύ δια να σκεπτόμεθα αυτά και να διαπλάθωμεν την ψυχήν και τον νού μας κατά μίμησίν των. Και τούτο το έχομεν σήμερα ανάγκη, όσο ποτέ άλλοτε.

Ας επαναθέσωμεν μπροστά μας τις εικόνες ως παράδειγμα ζωής.